به عنوان یک زوج‌درمانگر، بارها با مراجعانی روبه‌رو شده‌ام که از من می‌پرسند: «چرا با اینکه این‌قدر همدیگر را دوست داریم، باز هم این‌قدر خسته و بی‌حوصله‌ایم؟»
در پاسخ، معمولاً مفهومی را مطرح می‌کنم که خودم به آن می‌گویم اقتصاد عاطفی.
همان‌طور که برای پول و دارایی‌های‌مان برنامه‌ریزی می‌کنیم، باید برای انرژی عاطفی، توجه و ظرفیت ارتباطی‌مان هم برنامه داشته باشیم. این‌ها منابع محدودی هستند و اگر بدون آگاهی خرج شوند، دیر یا زود «حساب‌مان خالی می‌شود».
اقتصاد عاطفی یعنی من و شما بدانیم انرژی و احساسات‌مان را کجا و چطور صرف می‌کنیم. من بارها دیده‌ام که آدم‌ها بدون توجه به این موضوع، تمام ظرفیت‌شان را برای کار، مسائل روزمره یا حتی نگرانی‌های تکراری می‌گذارند و وقتی به خانه می‌رسند، چیزی برای شریک زندگی یا فرزندان‌شان باقی نمانده است.
به این وضعیت در کار بالینی «کسری بودجه عاطفی» می‌گویم. درست مثل حساب بانکی‌ای که مدام برداشت می‌کنید و هیچ سپرده‌ای نمی‌گذارید، روابط هم بدون سرمایه‌گذاری عاطفی به تدریج فرسوده می‌شوند.
در جلسات، همیشه از زوج‌ها می‌خواهم یک «دفتر دخل و خرج عاطفی» برای خودشان درست کنند.
دو ستون ساده دارد:
وقتی این فهرست را می‌نویسید، الگوها کم‌کم خودش را نشان می‌دهد. گاهی می‌بینید که بیشترین خرج را در جاهایی دارید که کمترین بازگشت عاطفی را به شما می‌دهند. اینجا دقیقاً همان نقطه‌ای است که باید تصمیم‌های جدید بگیرید.
در رویکرد هیجان‌مدار (EFT)، ما یاد می‌گیریم که قبل از اصلاح ارتباط، باید ظرفیت عاطفی‌مان را مدیریت کنیم. چند مهارت که همیشه به مراجعانم توصیه می‌کنم:
«نه» گفتن یک ابزار مراقبتی است، نه بی‌مهری. مرزها به شما کمک می‌کنند انرژی‌تان را به شکل آگاهانه خرج کنید. درست مثل این است که اجازه ندهید هر کسی به حساب بانکی‌تان دسترسی داشته باشد.
همیشه می‌گویم: رابطه سالم مثل یک بانک عاطفی است که نه تنها از شما برداشت نمی‌کند، بلکه در روزهای سخت، به شما وام می‌دهد. روابط دوطرفه و حمایتگر را شناسایی و تقویت کنید.
همان‌طور که جلسه کاری را در تقویم می‌گذارید، برای «زمان بازیابی انرژی» هم وقت بگذارید. حتی ۲۰ دقیقه سکوت یا پیاده‌روی می‌تواند حساب عاطفی‌تان را پر کند.
با همسرتان بنشینید و بگویید: «وقتی روزم خیلی پرتنش بوده، نیاز دارم نیم ساعت سکوت کنم تا دوباره شارژ شوم» یا «وقتی با من درباره احساساتم صحبت می‌کنی، حس نزدیکی بیشتری پیدا می‌کنم». این گفت‌وگوها مثل انتقال پول به حساب مشترک‌تان است.
کمبود منابع عاطفی اغلب باعث می‌شود زودتر عصبانی شوید، کمتر تحمل شنیدن داشته باشید و ارتباط‌تان سرد شود. در اتاق درمان دیده‌ام که این وضعیت خیلی زود به چرخه‌های مخرب مثل انتقاد و کناره‌گیری منجر می‌شود.
در EFT، ما به جای ماندن در این چرخه، می‌رویم سراغ لایه زیرین: احساساتی مثل ترس، تنهایی یا حس بی‌ارزشی. وقتی این‌ها را به جای حمله یا سکوت بیان می‌کنید، همسرتان می‌تواند واقعاً به شما نزدیک شود.
در جلسات درمانی بارها دیده‌ام که وقتی منابع عاطفی یک نفر ته می‌کشد، حتی موضوعات کوچک به بحران تبدیل می‌شوند.
وقتی شما یا شریک‌تان در «کسری بودجه عاطفی» هستید، اتفاق‌های زیر معمولا می‌افتد:
📌 مثال بالینی:
یک زوج مراجعه‌کننده داشتم که هر دو کارمند بودند و روزهای طولانی کار می‌کردند. وقتی به خانه می‌رسیدند، آن‌قدر خسته بودند که حتی سلام‌شان هم کوتاه و بی‌انرژی بود. اوضاع تا جایی پیش رفت که گفتند «دیگر حتی دلمان نمی‌خواهد کنار هم شام بخوریم». در درمان، فهمیدیم مشکل اصلی «کمبود انرژی عاطفی» بود، نه بی‌علاقگی. با تعیین زمان‌های کوتاه برای شارژ و گفت‌وگوی هدفمند، به مرور حس نزدیکی‌شان برگشت.
مدیریت اقتصاد عاطفی یک مهارت قابل یادگیری است. با تمرین، می‌توانید از کسری بودجه عاطفی دوری کنید و روابطی بسازید که نه تنها فرسوده نمی‌شوند، بلکه هر روز غنی‌تر می‌شوند.
به یاد داشته باشید: هر خرجی که امروز می‌کنید، فردا روی کیفیت رابطه‌تان تأثیر می‌گذارد.
به‌عنوان یک روانشناس و متخصص زوج‌درمانی، من اکرم حجتی به بهبود روابط عاطفی و ارتقای کیفیت زندگی افراد و زوج‌ها متعهد هستم. با ترکیب دانش روان‌شناسی و مهارت‌های ارتباطی، به افراد کمک می‌کنم تا چالش‌های خود را بهتر مدیریت کنند و به یک زندگی متعادل‌تر دست یابند.
تمرکز اصلی من در جلسات درمانی، ایجاد روابط امن و پایدار و آموزش مهارت‌هایی است که تغییرات مثبت و مؤثر را در زندگی افراد به همراه داشته باشد.
