به عنوان یک زوج‌درمانگر، بارها دیده‌ام که مراجعانم از بیان یک «نه» ساده، احساس اضطراب یا گناه می‌کنند. بسیاری از ما به اشتباه باور داریم که «بله گفتن» همیشه نشانه مهربانی است، در حالی که این رفتار اگر از روی اجبار یا ترس باشد، به مرور زمان روابط را فرسوده می‌کند.
«نه» گفتن به شیوه‌ای محترمانه و قاطع، نه یک بی‌مهری، بلکه ابزاری قدرتمند برای حفاظت از مرزهای شخصی، تقویت عزت‌نفس و ایجاد روابط سالم و پایدار است.
دشواری «نه» گفتن، ریشه در لایه‌های عمیق روان ما دارد و اغلب به ترکیبی از عوامل فردی، خانوادگی و فرهنگی برمی‌گردد. در بسیاری از خانواده‌ها، از کودکی یاد گرفته‌ایم که جلب رضایت دیگران، ارزشمندترین ویژگی یک فرد خوب است. این پیام نانوشته باعث می‌شود هرگونه مخالفت یا رد درخواست، با احساس گناه یا ترس همراه شود.
از نظر روان‌شناسی، ترس از طرد شدن به نیاز بنیادی ما برای تعلق داشتن و پذیرفته شدن برمی‌گردد؛ ذهن ناخودآگاه ما «نه» گفتن را مساوی با خطر از دست دادن ارتباط عاطفی می‌داند. احساس گناه نیز اغلب ناشی از باورهای درونی‌شده‌ای است که ارزش شخصی را به میزان خدمت‌رسانی به دیگران گره می‌زنند.
همچنین، افرادی که عزت‌نفس پایین‌تری دارند یا مرزهای شخصی‌شان در روابط گذشته نادیده گرفته شده است، معمولاً بیشتر در بیان «نه» مشکل پیدا می‌کنند، زیرا هویت خود را بر اساس تأیید دیگران تعریف کرده‌اند. فرهنگ نیز نقش پررنگی دارد؛ در جوامعی که اطاعت، فداکاری و گذشت بدون قید و شرط ارزش‌گذاری می‌شود، قاطعیت ممکن است به اشتباه با بی‌احترامی یا خودخواهی برابر دانسته شود.
در نهایت، عدم خودآگاهی یعنی ندانستن دقیق اینکه چه می‌خواهیم و چه ظرفیت یا محدودیتی داریم باعث می‌شود نتوانیم مرزهایمان را به‌درستی شناسایی و اعلام کنیم. به همین دلیل، یادگیری مهارت‌های خودآگاهی و قاطعیت، گامی حیاتی برای رهایی از این چرخه است.
برخلاف باور رایج که «نه» گفتن را عامل ایجاد فاصله یا دلخوری می‌داند، روان‌شناسی روابط نشان می‌دهد که این مهارت، اگر با احترام و صداقت به‌کار رود، در واقع یکی از ستون‌های اصلی صمیمیت و اعتماد در روابط سالم است. وقتی فردی مرزهای خود را شفاف بیان می‌کند، پیامی مهم به شریک عاطفی، دوستان یا خانواده می‌دهد: «من برای نیازها و احساساتم ارزش قائلم و انتظار دارم شما نیز چنین کنید.» این شفافیت باعث می‌شود روابط بر پایه‌ی احترام متقابل شکل بگیرد، نه بر اساس ترس یا اجبار.
همچنین «نه» گفتن به‌موقع، از انباشت احساسات منفی مانند رنجش، فرسودگی یا حس قربانی شدن جلوگیری می‌کند. این احساسات اگر نادیده گرفته شوند، به مرور به چرخه‌های منفی رفتاری تبدیل می‌شوند که صمیمیت را فرسایش می‌دهند. از طرف دیگر، زمانی که ما صادقانه خواسته‌ها و محدودیت‌های خود را بیان می‌کنیم، به طرف مقابل فرصت می‌دهیم که خود واقعی ما را بشناسد و بر اساس حقیقت با ما ارتباط برقرار کند، نه بر اساس تصویری تحریف‌شده از ما.
به بیان دیگر، «نه» گفتن، نه‌تنها به حفاظت از انرژی و زمان ما کمک می‌کند، بلکه اعتماد را نیز تقویت می‌کند؛ زیرا طرف مقابل یاد می‌گیرد که وقتی از ما «بله» می‌شنود، آن پاسخ واقعی و از سر تمایل قلبی است، نه از سر اجبار یا ترس. این اصالت در ارتباط، به‌ویژه در روابط بلندمدت، به ایجاد حس امنیت عاطفی و پایداری کمک شایانی می‌کند.
یادگیری «نه» گفتن مانند تقویت یک عضله است؛ هرچه بیشتر تمرین کنید، قوی‌تر و طبیعی‌تر می‌شود. نکته کلیدی این است که قاطعیت را با احترام و همدلی ترکیب کنیم تا هم از خود محافظت کنیم و هم پیوند رابطه را حفظ نماییم.
اگر در رابطه عاطفی یا خانوادگی خود با «نه» گفتن مشکل دارید، مشاوره با یک زوج‌درمانگر یا روانشناس می‌تواند به شناسایی ریشه‌های این الگو و یادگیری مهارت‌های ارتباطی مؤثر کمک کند. در اصفهان، یک تراپیست متخصص می‌تواند همراه شما در این مسیر باشد تا روابطی امن‌تر و صمیمی‌تر بسازید.
جمع‌بندی:
«نه» گفتن، مهارتی کلیدی برای حفظ سلامت روان و روابط عاطفی است. این مهارت، احترام متقابل را افزایش می‌دهد، از فرسودگی جلوگیری می‌کند و امکان داشتن روابطی اصیل‌تر را فراهم می‌آورد. با تمرین و حمایت تخصصی، می‌توان «نه» را با اطمینان و احترام بیان کرد، بی‌آنکه به پیوند عاطفی آسیب وارد شود.
به‌عنوان یک روانشناس و متخصص زوج‌درمانی، من اکرم حجتی به بهبود روابط عاطفی و ارتقای کیفیت زندگی افراد و زوج‌ها متعهد هستم. با ترکیب دانش روان‌شناسی و مهارت‌های ارتباطی، به افراد کمک می‌کنم تا چالش‌های خود را بهتر مدیریت کنند و به یک زندگی متعادل‌تر دست یابند.
تمرکز اصلی من در جلسات درمانی، ایجاد روابط امن و پایدار و آموزش مهارت‌هایی است که تغییرات مثبت و مؤثر را در زندگی افراد به همراه داشته باشد.
