آیا تا به حال این حس را داشته‌اید که شما و همسرتان در یک مسیر مشخص و تکراری از بحث‌ها گرفتار شده‌اید؟ بحث‌هایی که هیچ‌وقت به نتیجه نمی‌رسند و تنها باعث دوری و دلخوری بیشتر می‌شوند. به‌عنوان یک زوج‌درمانگر، این الگو را «چرخه معیوب» می‌نامم. یک الگوی رفتاری که در آن هر دو نفر ناخواسته به یک رقص دردناک وارد می‌شوید و هر حرکت یکی، حرکت بعدی دیگری را تحریک می‌کند. در این مقاله، به شما کمک می‌کنم تا این چرخه را بشناسید و راهکارهای عملی برای شکستن آن را یاد بگیرید.
چرخه معیوب یک الگوی رفتاری تکراری است که در آن، هر دو طرف به شیوه‌ای ثابت به یکدیگر واکنش نشان می‌دهند و این واکنش‌ها به جای حل مشکل، آن را بدتر می‌کنند. این چرخه معمولاً شامل دو نقش اصلی است: «تعقیب‌کننده» و «فاصله‌گیرنده».
در نهایت، هر دو طرف احساس ناکامی، تنهایی و درک نشدن می‌کنند. دلیل این اتفاق، نه تنها اختلاف نظر، بلکه احساسات عمیق‌تر و پنهانی است که در زیر سطح رفتارها قرار دارد، مانند ترس از طرد شدن، ترس از نادیده گرفته شدن یا ترس از ناکافی بودن. در واقع، این دعوا با همسر در مورد مسواک زدن یا شستن ظرف‌ها نیست، بلکه در مورد نیازهای عمیق‌تر و برآورده نشده است.
شکستن این چرخه به آگاهی و تلاش هر دو طرف نیاز دارد. در ادامه، پنج گام عملی را به شما معرفی می‌کنم:
گاهی اوقات، چرخه معیوب آنقدر عمیق و ریشه‌دار است که به تنهایی نمی‌توان از آن خارج شد. در این مواقع، کمک گرفتن از یک متخصص ضروری است. یک زوج‌درمانگر خوب می‌تواند به عنوان یک تسهیل‌کننده بی‌طرف عمل کرده و به شما و همسرتان کمک کند تا الگوهای مخرب را شناسایی کرده و نیازهای واقعی‌تان را به یکدیگر ابراز کنید. روش‌هایی مانند زوج‌درمانی به سبک EFT (درمان متمرکز بر هیجان)، به صورت مستقیم بر روی همین الگوها کار می‌کند و به شما کمک می‌کند تا به یک دلبستگی ایمن در رابطه دست پیدا کنید. اگر در اصفهان زندگی می‌کنید و به دنبال روانشناس خوب در اصفهان یا تراپیست خوب در اصفهان هستید، می‌توانید با متخصصان مجرب در این زمینه تماس بگیرید.
در اینجا دو مثال از مراجعان خودم را برای شما می‌آورم تا درک بهتری از چگونگی بروز چرخه معیوب در زندگی واقعی داشته باشید:
مثال اول: چرخه انتقاد و سکوت در رابطه سارا و علی
سارا و علی به دلیل مشاجرات تکراری به من مراجعه کردند. سارا از اینکه علی در کارهای خانه به او کمک نمی‌کرد، مدام غر می‌زد و انتقاد می‌کرد (نقش تعقیب‌کننده). او می‌گفت: «تو هیچ‌وقت به فکر من نیستی!» علی در پاسخ، سکوت می‌کرد و خود را با گوشی مشغول می‌کرد (نقش فاصله‌گیرنده). در جلسات مشخص شد که نیاز عمیق سارا، احساس ارزشمندی و دیده شدن بود و او از نادیده گرفته شدن می‌ترسید. از سوی دیگر، نیاز علی، احساس احترام و پذیرش بود و از انتقاد و قضاوت می‌ترسید. با EFT، به آن‌ها کمک کردم تا به جای انتقاد و سکوت، نیازهای پنهان خود را به یکدیگر ابراز کنند. سارا یاد گرفت بگوید: «من وقتی کمکم نمی‌کنی، احساس می‌کنم تنها و خسته‌ام.» و علی یاد گرفت که به جای فرار، پاسخ دهد: «من می‌شنوم که خسته‌ای. بیا با هم راهی برای تقسیم کار پیدا کنیم.»
مثال دوم: چرخه تلاش برای کنترل و عقب‌نشینی در رابطه مریم و حمید
مریم و حمید به خاطر مشکلات ارتباطی مراجعه کردند. هر بار که حمید برای دیدن دوستانش بیرون می‌رفت، مریم با پیامک‌های مکرر و تماس‌های پی‌درپی او را کنترل می‌کرد (نقش تعقیب‌کننده). حمید در پاسخ، یا به پیام‌های او جواب نمی‌داد یا به بهانه اینکه «زیادی حساس هستی»، از او فاصله می‌گرفت (نقش فاصله‌گیرنده). در طول درمان، مشخص شد که مریم در کودکی تجربه طرد شدن داشته و نیاز به اطمینان خاطر و امنیت عاطفی داشت. حمید نیز که والدینی کنترل‌گر داشت، از دست دادن استقلال خود می‌ترسید. با EFT، به آن‌ها کمک کردم تا به جای کنترل و فرار، از نیازهای واقعی‌شان حرف بزنند. مریم توانست بگوید: «وقتی از من دور می‌شوی، می‌ترسم رهایم کنی.» و حمید توانست بگوید: «من دوستت دارم، اما به فضایی نیاز دارم تا خودم باشم. من برمی‌گردم.»
دعوا با همسر اغلب ریشه در یک “چرخه معیوب” دارد که در آن دو نفر در نقش “تعقیب‌کننده” و “فاصله‌گیرنده” گرفتار می‌شوند. برای خروج از این چرخه، ابتدا باید آن را شناسایی کرد، سپس با تکنیک‌هایی مانند مکث آگاهانه و صحبت کردن از احساسات به جای اتهام، الگوی رفتاری را شکست. این دعواها در واقع درباره نیازهای عمیق‌تر و پنهان هستند. در نهایت، در صورت ریشه‌دار بودن مشکل، مراجعه به یک زوج‌درمانگر متخصص به شما کمک می‌کند تا از طریق روش‌هایی مانند زوج‌درمانی EFT، به ریشه اصلی مشکلات پی ببرید و به یک رابطه سالم و پایدار دست یابید.
به‌عنوان یک روانشناس و متخصص زوج‌درمانی، من اکرم حجتی به بهبود روابط عاطفی و ارتقای کیفیت زندگی افراد و زوج‌ها متعهد هستم. با ترکیب دانش روان‌شناسی و مهارت‌های ارتباطی، به افراد کمک می‌کنم تا چالش‌های خود را بهتر مدیریت کنند و به یک زندگی متعادل‌تر دست یابند.
تمرکز اصلی من در جلسات درمانی، ایجاد روابط امن و پایدار و آموزش مهارت‌هایی است که تغییرات مثبت و مؤثر را در زندگی افراد به همراه داشته باشد.
