به عنوان یک زوج‌درمانگر، یکی از پرتکرارترین الگوهایی که در اتاق درمان می‌بینم، «کمال‌گرایی» است. شاید در نگاه اول، کمال‌گرایی ویژگی مثبتی به نظر برسد—انگیزه، نظم و تلاش برای بهترین بودن. اما زیر این ظاهر فریبنده، اغلب فشار روانی، اضطراب مزمن و فاصله عاطفی پنهان شده است وتلاشی هم برای رهایی از کمال گرایی انجام نشده.
در طول سال‌ها، زوج‌های زیادی را دیده‌ام که ظاهر زندگی‌شان شبیه یک کارت‌پستال است: خانه مرتب، فرزندان موفق، برنامه‌های دقیق. اما وقتی پای صحبت‌شان می‌نشینی، متوجه می‌شوی که انرژی زیادی صرف «حفظ تصویر بی‌نقص» می‌شود، نه «لذت بردن از زندگی».
کمال‌گرایی یک فشار پنهان ایجاد می‌کند—هم برای خودمان و هم برای شریک زندگی‌مان. این فشار، مثل یک ذره‌بین است که اشتباهات کوچک را بزرگ و برجسته می‌کند، و باعث می‌شود لحظات ساده و زیبا به راحتی نادیده گرفته شوند.
نازنین و امیر بعد از هفت سال زندگی مشترک به من مراجعه کردند. نازنین، که از کودکی شاگرد ممتاز بوده، باور داشت «همسر خوب نباید اشتباه کند». او از کوچک‌ترین تاخیر یا نقصی در کارهای خانه احساس گناه می‌کرد. امیر، که خودش هم به شدت مسئولیت‌پذیر بود، این فشار را حس می‌کرد و در سکوت، خود را «کافی نبودن» می‌دید. نتیجه این شد که مکالماتشان پر از انتقاد و دفاع شد.
در جلسات اولیه، هر دو باور داشتند که «مشکل از طرف مقابل» است. اما با بررسی دقیق‌تر، فهمیدند که دشمن مشترک‌شان کمال‌گرایی است، نه همدیگر.
به نازنین یاد دادم که با خود مثل یک دوست صمیمی حرف بزند. یک روز که به دلیل ترافیک دیر به جلسه مدرسه دخترشان رسید، به جای گفتن «من مادر بی‌عرضه‌ای هستم»، جمله‌ای جدید تمرین کرد: «شرایط سخت بود و من بهترین تلاشم را کردم.» این تغییر کوچک، فشار روانی‌اش را کمتر کرد و حتی امیر هم گفت: «این اولین بار بود که دیر رسیدیم و بحثی پیش نیامد.»
امیر تصور می‌کرد تنها کسی است که در روابط اشتباه می‌کند. وقتی مثال‌هایی از دیگر زوج‌ها (با حفظ محرمانگی) برایش آوردم، فهمید که اشتباه، بخشی از تجربه انسانی است. همین درک، دیوار دفاعی بین او و نازنین را پایین آورد و اجازه داد احساسات واقعی‌اش را راحت‌تر بیان کند.
هر دو عادت داشتند بعد از هر بحث، ساعت‌ها در ذهن‌شان مکالمه را بازپخش کنند. با تمرین حضور ذهن (Mindfulness)، یاد گرفتند که هیجانات را همان لحظه مشاهده کنند، بدون غرق شدن در آن‌ها. این کار کمک کرد تا گفت‌وگوها سریع‌تر به سمت آرامش برود.
یک روز از هر دو خواستم نامه‌ای به خودشان بنویسند، گویی بهترین دوست‌شان به مشکل مشابهی دچار شده است. وقتی نازنین نامه‌اش را خواند، امیر با چشمانی پر از اشک گفت: «هیچ‌وقت ندیده بودم اینقدر با خودت سختگیر باشی.» این لحظه، نقطه عطفی در درمان بود.
در یک جلسه پرتنش، هر دو دستانشان را روی قلب خود گذاشتند و چند نفس آرام کشیدند. این حرکت ساده، ضربان قلب‌شان را کندتر کرد و فضای اتاق را آرام‌تر ساخت. تحقیقات هم نشان می‌دهد که لمس آرام، اکسی‌توسین ترشح می‌کند و احساس امنیت را افزایش می‌دهد.
برای یک هفته، هر بار که خود را سرزنش می‌کردند، موظف بودند همان جمله را به شکلی مهربان بازنویسی کنند. امیر بعد از چند روز گفت: «فهمیدم چقدر زبانم نسبت به خودم تند است.»
یک تمرین جالب این بود که عمداً کاری را ناقص انجام دهند—مثل پختن غذایی بدون دستور دقیق. نتیجه؟ کلی خنده، کاهش استرس، و تجربه‌ای تازه از «ناکامل بودن» در کنار هم.
سارا معتقد بود که «عشق واقعی یعنی همیشه بهترین نسخه خودت را ارائه بدهی». اما این طرز فکر باعث شده بود در برابر کیوان، خستگی، ترس یا نیازهایش را پنهان کند. وقتی یاد گرفت شفقت به خود داشته باشد، برای اولین بار گفت: «امروز توانم پایین است و به کمی حمایت نیاز دارم.» این جمله ساده، نقطه شروع صمیمیتی تازه بین آن‌ها شد.
وقتی یاد می‌گیریم با خودمان مهربان باشیم، به طور طبیعی با شریک زندگی‌مان هم نرم‌تر رفتار می‌کنیم. رابطه از حالت «محاکمه» به «همکاری» تغییر می‌کند، و این تغییر، فضا را برای عشق و اعتماد باز می‌گذارد ورهایی از کمال گرایی اتفاق می افتد.
اگر کمال‌گرایی در حال تخریب رابطه یا آرامش شماست، بدانید که راه رهایی وجود دارد. شفقت به خود نه تنها یک مهارت فردی، بلکه ابزاری قدرتمند برای ساختن روابط سالم‌تر و صمیمی‌تر است.
به عنوان کسی که بارها شاهد این تغییر بوده‌ام، می‌گویم: اولین قدم، دیدن خودتان با همان مهربانی است که یک دوست واقعی به شما نشان می‌دهد.
به‌عنوان یک روانشناس و متخصص زوج‌درمانی، من اکرم حجتی به بهبود روابط عاطفی و ارتقای کیفیت زندگی افراد و زوج‌ها متعهد هستم. با ترکیب دانش روان‌شناسی و مهارت‌های ارتباطی، به افراد کمک می‌کنم تا چالش‌های خود را بهتر مدیریت کنند و به یک زندگی متعادل‌تر دست یابند.
تمرکز اصلی من در جلسات درمانی، ایجاد روابط امن و پایدار و آموزش مهارت‌هایی است که تغییرات مثبت و مؤثر را در زندگی افراد به همراه داشته باشد.
