به عنوان یک زوج‌درمانگر، بارها در جلسات دیده‌ام که بسیاری از مشکلات زناشویی ریشه در الگوهایی دارد که سال‌ها پیش، در دوران کودکی شکل گرفته‌اند. سبک دلبستگی یکی از بنیادی‌ترین مفاهیم روانشناسی است که تعیین می‌کند ما چگونه عشق می‌ورزیم، چگونه صمیمیت را تجربه می‌کنیم و چطور با ترس‌های عاطفی‌مان کنار می‌آییم. پژوهش‌ها نشان داده‌اند کیفیت رابطه ما با والدین، به‌ویژه در سال‌های اولیه زندگی، الگویی در ذهنمان می‌سازد که بعدها بر انتخاب شریک عاطفی و کیفیت ازدواج بازتاب پیدا می‌کند. خوشبختانه، با رویکرد درمان هیجان‌مدار (EFT) می‌توانیم این الگوهای ناهشیار را شناسایی و بازسازی کنیم و به زوج‌ها کمک کنیم پیوندی امن و ماندگار بسازند.

سبک دلبستگی چیست و چرا اهمیت دارد؟

در تجربه بالینی‌ام، بارها دیده‌ام که افراد در روابط زناشویی به دنبال امنیت، آرامش و پذیرش هستند. اما اینکه چطور به این نیازها پاسخ می‌دهند، به سبک دلبستگی آنها برمی‌گردد.

سبک دلبستگی، الگویی ذهنی است که هر فرد بر اساس تعاملات دوران کودکی با مراقبان اصلی خود می‌سازد. این سبک‌ها مشخص می‌کنند فرد در روابط عاطفی چطور اعتماد می‌کند، چطور به حمایت نیاز دارد و چگونه با تعارض‌ها کنار می‌آید.

چهار نوع اصلی سبک دلبستگی عبارتند از:

• ایمن: فرد به راحتی صمیمیت برقرار می‌کند و از حمایت عاطفی همسر لذت می‌برد.
• اجتنابی: فرد از نزدیکی عاطفی فاصله می‌گیرد و ترس از وابستگی دارد.
• دوسوگرا (اضطرابی): فرد مدام نگران طرد شدن است و نیاز شدیدی به تأیید دارد.
• آشفته: ترکیبی از ترس و اجتناب که معمولاً ریشه در تجربه‌های آسیب‌زا دارد.

سبک دلبستگی و انتخاب شریک عاطفی

اغلب افراد تصور می‌کنند انتخاب شریک زندگی کاملاً آگاهانه است، اما در عمل، بخش بزرگی از این انتخاب توسط ناخودآگاه و سبک دلبستگی هدایت می‌شود.

• کسانی که دلبستگی ایمن دارند، معمولاً جذب روابط سالم و باثبات می‌شوند.
• افراد اجتنابی ممکن است ناخودآگاه سراغ شریک‌هایی بروند که فاصله‌گذاری می‌کنند.
• افراد اضطرابی اغلب جذب کسانی می‌شوند که به راحتی در دسترس نیستند، چون این الگو برایشان آشناست.

در جلساتم بارها دیده‌ام که زوج‌ها می‌پرسند: «چرا همیشه به آدم‌هایی علاقه‌مند می‌شوم که مرا نادیده می‌گیرند؟» پاسخ این سؤال در سبک دلبستگی نهفته است. یک روانشناس خوب یا تراپیست خوب در اصفهان با استفاده از EFT می‌تواند به افراد کمک کند تا الگوهای ناهشیار خود را بشناسند و آگاهانه‌تر شریک زندگی‌شان را انتخاب کنند.

تأثیر سبک دلبستگی بر کیفیت ازدواج

کیفیت ازدواج تنها به عشق و علاقه اولیه بستگی ندارد، بلکه به شیوه‌ای که زوجین با ترس‌ها و نیازهای هیجانی خود مواجه می‌شوند، مرتبط است.

• زوج‌هایی که هر دو ایمن هستند، معمولاً رابطه‌ای سرشار از اعتماد، حمایت و صمیمیت تجربه می‌کنند.
• اگر یکی از زوجین اجتنابی و دیگری اضطرابی باشد، چرخه‌ای پر از تعقیب و فرار شکل می‌گیرد: یکی به دنبال نزدیکی است و دیگری مدام فاصله می‌گیرد.
• در سبک‌های آشفته، رابطه‌ها اغلب پر از تنش و بی‌ثباتی است.

درمان هیجان‌مدار به ما کمک می‌کند این چرخه‌ها را شناسایی و بازنویسی کنیم تا زوجین بتوانند تجربه‌ای از امنیت عاطفی را در ازدواج خود ایجاد کنند.

رویکرد EFT در بازسازی سبک دلبستگی

به عنوان یک زوج‌درمانگر EFT، مهم‌ترین هدفم این است که زوجین دوباره احساس کنند «برای یکدیگر مهم هستند». در این رویکرد، به زوج‌ها کمک می‌کنیم:

• هیجانات پنهان پشت خشم یا سکوت را بشناسند.
• نیازهای عاطفی خود (مثل امنیت، محبت، توجه) را شفاف بیان کنند.
• تجربه‌ای جدید از نزدیکی و امنیت بسازند که سبک دلبستگی ایمن را تقویت کند.

تکنیک‌های عملی برای بهبود سبک دلبستگی در روابط

زوج‌ها می‌توانند با کمک یک زوج درمانگر یا روانشناس خوب، از این تمرینات بهره ببرند:

• تمرین گفت‌وگوی همدلانه: گوش دادن فعال و بازتاب دادن احساسات همسر.
• بازسازی خاطرات مثبت: مرور لحظات خوش گذشته برای تقویت پیوند عاطفی.
• مدیریت تعارض به روش EFT: تمرکز بر هیجانات زیرین به‌جای انتقاد یا سرزنش.
• تمرین خودمهربانی: مراقبت از خود برای کاهش اضطراب و افزایش ظرفیت صمیمیت.

مثال‌های بالینی

برای ملموس‌تر شدن موضوع، سه نمونه از تجربه‌های بالینی خود را بازگو می‌کنم (با تغییر جزئیات برای حفظ محرمانگی):

1. مریم و علی (اجتنابی–اضطرابی): علی فردی اجتنابی بود که در تعارض‌ها سکوت می‌کرد، و مریم با سبک اضطرابی مدام به دنبال توضیح و توجه بود. در EFT به مریم کمک کردم اضطراب خود را به شکل درخواست محبت بیان کند و به علی یاد دادم سکوتش در واقع دفاعی در برابر ترس از شکست است. رابطه آن‌ها از چرخه تعقیب–فرار به گفت‌وگوی همدلانه تغییر کرد.
2. سمیه و رضا (هر دو ناایمن): هر دو با سبک دلبستگی ناایمن وارد رابطه شده بودند. سمیه مدام از ترک شدن می‌ترسید و رضا از وابستگی فراری بود. در جلسات، آن‌ها توانستند ریشه این ترس‌ها را در تجربه‌های کودکی پیدا کنند و آرام‌آرام سبک ایمن‌تری را بسازند.
3. نسترن و فرهاد (تقویت ایمنی): این زوج سبک نسبتاً ایمن داشتند اما به دلیل فشارهای زندگی دچار فاصله عاطفی شده بودند. با کمک تکنیک بازسازی خاطرات مثبت و تمرین گفت‌وگوی هیجانی، دوباره توانستند پیوند امن خود را تقویت کنند.

جمع‌بندی

به عنوان یک زوج‌درمانگر EFT، باور دارم که سبک دلبستگی هرچند ریشه در کودکی دارد، اما سرنوشت نهایی روابط ما را تعیین نمی‌کند. با آگاهی، تلاش مشترک و دریافت کمک حرفه‌ای از یک روانشناس خوب یا تراپیست خوب در اصفهان، می‌توان سبک‌های ناایمن را بازسازی کرد و تجربه‌ای تازه از عشق و امنیت را در زندگی مشترک ساخت.