دلبستگی ایمن، یکی از اساسی‌ترین پایه‌های رشد عاطفی، روانی و اجتماعی کودک است. در سال‌های ابتدایی زندگی، زمانی که کودک در حال تجربه‌ی جهان اطراف خود و شناخت احساساتش است، وجود یک مراقب پاسخگو و قابل اعتماد می‌تواند به شکل‌گیری حس امنیت، اعتماد و عزت نفس کمک شایانی کند. در ادامه به رشد و سلامت روان کودک میپردازیم.
من در جلسات مشاوره‌ام با والدین، بارها دیده‌ام که چطور کیفیت رابطه‌ی کودک با والدینش، به‌ویژه در سه سال اول زندگی، می‌تواند اثرات بلندمدتی بر رفتار، هیجانات و حتی آینده روابط او داشته باشد.
دلبستگی ایمن، رابطه‌ای مبتنی بر حضور عاطفی و فیزیکی والد یا مراقب اصلی است. کودکی که دلبستگی ایمن را تجربه می‌کند، مطمئن است که در لحظات نیاز چه در هنگام گریه، ترس یا سردرگمی یک تکیه‌گاه آرام، قابل پیش‌بینی و حامی در کنارش حضور دارد.
این نوع دلبستگی، احساس امنیتی را در کودک ایجاد می‌کند که به او اجازه می‌دهد با اطمینان خاطر به کشف دنیا بپردازد و مهارت‌های فردی و اجتماعی‌اش را پرورش دهد.
کودکی که در سایه امنیت روانی رشد می‌کند، به مرور می‌آموزد که خود و دیگران ارزشمند هستند. در جلسات درمان، مشاهده می‌کنیم که کودکانی با دلبستگی ایمن، دارای عزت نفس بالا، حس خودارزشی پایدار و اعتماد به دیگران هستند.
برخلاف آن، کودکانی که پیوندی ناایمن با والدین خود دارند، اغلب با مشکلاتی مانند اضطراب، ترس از طرد شدن، یا ناتوانی در اعتماد به دیگران دست و پنجه نرم می‌کنند. این اختلالات گاهی تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌کنند و در روابط بین‌فردی، مشکلات جدی ایجاد می‌کنند.
یکی از دستاوردهای مهم دلبستگی ایمن، توانایی مدیریت هیجان‌هاست. وقتی کودکی عصبانی یا مضطرب است، حضور آرام و حمایتگر والد به او می‌آموزد که احساساتش قابل درک و کنترل‌پذیرند.
در روش درمانی EFT (رویکرد متمرکز بر هیجان)، ما اهمیت این تجربیات اولیه را در ایجاد توانمندی‌های عاطفی در بزرگسالی بررسی می‌کنیم. بسیاری از زوج‌هایی که به دلیل مشکل در ابراز احساسات به مشاوره مراجعه می‌کنند، در دوران کودکی خود با کمبود درک هیجانی مواجه بوده‌اند.
روابط عاطفی و اجتماعی در بزرگسالی، ریشه در الگوهای دلبستگی سال‌های نخست زندگی دارد. کودکی که در محیطی مبتنی بر امنیت، پاسخگویی و حمایت عاطفی رشد یافته، در بزرگسالی با احتمال بیشتری توانایی برقراری روابطی صمیمانه، پایدار و همدلانه خواهد داشت. چنین فردی به راحتی می‌تواند احساسات خود را شناسایی کرده، آن‌ها را ابراز کند و در ارتباط با دیگران به درک متقابل برسد.
از نظر روانشناسی، دلبستگی ایمن نه‌تنها باعث افزایش اعتماد به نفس در تعامل با دیگران می‌شود، بلکه پایه‌گذار مهارت‌های مهمی همچون حل مسئله در روابط، مدیریت تعارض و حفظ مرزهای سالم است. در جلسات درمانی، بارها مشاهده کرده‌ام که بزرگسالانی با دلبستگی ایمن، ظرفیت بیشتری برای همدلی، انعطاف‌پذیری عاطفی و پایداری در روابط دارند.
از سوی دیگر، افرادی که در دوران کودکی با دلبستگی ناایمن رشد کرده‌اند مثلاً دلبستگی اجتنابی یا اضطرابی اغلب با مشکلاتی همچون ترس از صمیمیت، وابستگی افراطی، احساس بی‌ارزشی یا عدم اعتماد به شریک عاطفی خود مواجه می‌شوند. این افراد ممکن است دائماً در روابط خود نگران رها شدن باشند یا به‌کلی از نزدیکی احساسی پرهیز کنند. این الگوهای رفتاری ناخودآگاه، معمولاً ریشه در تجربه‌های دوران کودکی دارند و در بسیاری از موارد، تنها از طریق روان‌درمانی تخصصی قابل شناسایی و اصلاح هستند.
نکته مهم دیگر این است که دلبستگی ایمن، نه‌فقط در روابط عاشقانه، بلکه در تمام جنبه‌های اجتماعی زندگی از دوستی‌ها گرفته تا همکاری‌های حرفه‌ای تأثیرگذار است. فردی که توانسته در کودکی تجربه‌ی ارتباطی پایدار و حمایتگر را درونی کند، در محیط‌های گروهی احساس ارزشمندی بیشتری خواهد داشت، بهتر همکاری می‌کند و از روابط سالم لذت می‌برد.
به همین دلیل، در درمان‌های زوج‌درمانی و فردی، توجه به الگوهای دلبستگی از اهمیت بالایی برخوردار است. شناخت این الگوها به مراجعین کمک می‌کند تا چرایی برخی رفتارها یا الگوهای تکرارشونده در روابط‌شان را درک کرده و گام‌هایی مؤثر برای تغییر آن‌ها بردارند.
اگر شما یا شریک زندگی‌تان در برقراری ارتباط عاطفی یا اعتماد دچار مشکل هستید، مشورت با یک روانشناس متخصص یا زوج‌درمانگر حرفه‌ای می‌تواند نقطه‌ی شروعی برای ایجاد روابطی سالم‌تر و آگاهانه‌تر باشد.
برخلاف تصور رایج، ایجاد دلبستگی ایمن به معنای “کمال‌گرایی والدین” نیست؛ بلکه به معنای پاسخگویی عاطفی، قابل پیش‌بینی بودن و ایجاد امنیت روانی است.
در این‌جا چند راهکار کلیدی ارائه می‌دهم:
وقتی کودک گریه می‌کند یا مضطرب است، با نرمی و سرعت پاسخ دهید. این پاسخ‌ها به او می‌آموزند که نیازهایش شنیده می‌شوند.
داشتن زمان‌بندی مشخص برای خواب، غذا، بازی و تعامل، حس پیش‌بینی‌پذیری و ثبات را در کودک تقویت می‌کند.
بازی، زبان کودک است. وقت گذراندن با کودک در قالب بازی، رابطه‌ی شما را عمیق‌تر می‌کند و به رشد شناختی و عاطفی او کمک می‌کند.
به احساسات کودک گوش دهید. تأیید و نام‌گذاری احساسات او، به او یاد می‌دهد که هیجاناتش طبیعی و پذیرفته‌شده هستند.
هیچ‌کس نمی‌تواند از دیگری مراقبت کند، مگر آنکه ابتدا از خود مراقبت کرده باشد. سلامت روان والدین، تأثیر مستقیمی بر سلامت روان فرزند دارد.
اگر احساس می‌کنید در برقراری ارتباط عاطفی مؤثر با فرزندتان دچار چالش هستید، یا فرزندتان نشانه‌هایی از اضطراب، پرخاشگری یا انزوا را نشان می‌دهد، بهتر است با یک روانشناس کودک یا زوج‌درمانگر متخصص EFT مشورت کنید.
در شهرهایی مانند اصفهان، دسترسی به یک تراپیست خوب در اصفهان می‌تواند راهگشای بسیاری از مشکلات خانواده باشد. حتی مشکلات میان والدین نیز می‌تواند مستقیماً بر حس امنیت کودک اثرگذار باشد، بنابراین مشاوره‌های زوج‌درمانی نیز در این مسیر بسیار مؤثر هستند.
دلبستگی ایمن، چیزی فراتر از ارتباط ساده کودک با والدین است. این پیوند عاطفی، شالوده‌ی رشد روانی سالم، عزت نفس پایدار، توانایی تنظیم هیجان و کیفیت روابط بین‌فردی آینده کودک را می‌سازد.
اگر در این مسیر چالش دارید، بدانید که کمک گرفتن نشانه‌ی آگاهی و قدرت است. از همراهی متخصصان حوزه کودک و خانواده برای ساختن آینده‌ای امن‌تر برای فرزندتان استفاده کنید.
به‌عنوان یک روانشناس و متخصص زوج‌درمانی، من اکرم حجتی به بهبود روابط عاطفی و ارتقای کیفیت زندگی افراد و زوج‌ها متعهد هستم. با ترکیب دانش روانشناسی و مهارت‌های ارتباطی، به افراد کمک می‌کنم تا چالش‌های خود را بهتر مدیریت کنند و به یک زندگی متعادل‌تر دست یابند.
تمرکز اصلی من در جلسات درمانی، ایجاد روابط امن و پایدار و آموزش مهارت‌هایی است که تغییرات مثبت و مؤثر را در زندگی افراد به همراه داشته باشد.
