چگونه یک شنونده فعال باشیم: کلید ارتباط مؤثر در روابط عاطفی
شنونده فعال بودن یک مهارت حیاتی برای ارتباط مؤثر در تمام روابط، به ویژه روابط زناشویی است. این مهارت شامل توجه کامل، درک عمیق پیام و هیجانات گوینده و پاسخ‌دهی مناسب و بازتابی است. با حذف حواس‌پرتی‌ها، توجه به زبان بدن، اجتناب از قضاوت و استفاده از تکنیک‌هایی مانند بازتاب و پرسیدن سؤالات باز، می‌توانیم به یک شنونده فعال تبدیل شویم. در رویکرد زوج‌درمانی هیجان‌مدار (EFT)، این مهارت سنگ بنای بازسازی پیوندهای عاطفی است و یک زوج‌درمانگر یا روانشناس خوب (مانند یک تراپیست خوب) می‌تواند با آموزش آن، به زوجین در تقویت درک متقابل و حل اختلافات کمک کند.
اهمیت شنونده فعال بودن در روابط
اهمیت شنونده فعال بودن در روابط، به خصوص در روابط زناشویی، اغلب دست‌کم گرفته می‌شود. بسیاری از سوءتفاهم‌ها و اختلافات از ناتوانی در گوش دادن واقعی و درک نقطه نظر طرف مقابل نشأت می‌گیرد. وقتی فرد احساس می‌کند که شنیده و درک شده است، حس ارزشمندی و امنیت در او تقویت می‌شود. این حس امنیت، بستر لازم برای ابراز آسیب‌پذیری و صمیمیت عمیق‌تر را فراهم می‌آورد. یک زوج‌درمانگر یا روانشناس خوب همواره بر این نکته تأکید دارد که بسیاری از گره‌های ارتباطی در زوجین با آموزش مهارت‌های گوش دادن فعال قابل گشودن است.
- کاهش سوءتفاهم‌ها: گوش دادن فعال از طریق درک دقیق پیام گوینده، به طور قابل توجهی سوءتفاهم‌ها را کاهش می‌دهد.
- تقویت همدلی: وقتی به طور فعال گوش می‌دهیم، خود را جای طرف مقابل می‌گذاریم و هیجانات او را درک می‌کنیم که منجر به همدلی بیشتر می‌شود.
- افزایش اعتماد: احساس شنیده شدن و درک شدن، اعتماد را در رابطه تقویت می‌کند و به طرفین احساس امنیت بیشتری می‌دهد.
- حل و فصل مؤثرتر اختلافات: درک عمیق‌تر ریشه‌های یک اختلاف از طریق گوش دادن فعال، به یافتن راه‌حل‌های سازنده‌تر کمک می‌کند.
مؤلفه‌های کلیدی یک شنونده فعال
تبدیل شدن به یک شنونده فعال نیازمند تمرین و آگاهی از مؤلفه‌های خاصی است. این مؤلفه‌ها شامل توجه کامل، درک عمیق، و پاسخ‌دهی مناسب می‌شود. یک تراپیست خوب می‌تواند این مؤلفه‌ها را به شما آموزش دهد و کمک کند تا در آن‌ها مهارت پیدا کنید.
- توجه کامل و بدون حواس‌پرتی:
- تماس چشمی: حفظ تماس چشمی مناسب (بدون خیره شدن) نشان‌دهنده علاقه و توجه شماست.
- وضعیت بدنی مناسب: بدن خود را به سمت گوینده بچرخانید و وضعیت بدنی باز و پذیرا داشته باشید (دست به سینه نباشید).
- حذف حواس‌پرتی‌ها: گوشی موبایل، تلویزیون و سایر عوامل حواس‌پرتی را کنار بگذارید. تمام تمرکز شما باید روی گوینده باشد.
- سکوت: به گوینده فرصت دهید تا صحبت کند و از قطع کردن صحبت او پرهیز کنید. سکوت‌های کوتاه نیز بخشی از ارتباط هستند.
- درک عمیق و هیجانی:
- گوش دادن به پیام اصلی: سعی کنید فراتر از کلمات، به پیام اصلی و منظور گوینده پی ببرید.
- توجه به زبان بدن و لحن صدا: بخش بزرگی از پیام از طریق زبان بدن، حالت چهره و لحن صدا منتقل می‌شود. به این نشانه‌ها دقت کنید.
- شناسایی هیجانات: سعی کنید هیجانات پشت کلمات را تشخیص دهید؛ آیا گوینده عصبانی است؟ ناراحت است؟ نگران است؟ شناسایی این هیجانات به درک عمیق‌تر کمک می‌کند.
- اجتناب از قضاوت: در حین گوش دادن، از قضاوت کردن یا پیش‌فرض‌های ذهنی خود پرهیز کنید. هدف، درک است، نه ارزیابی.
- پاسخ‌دهی مناسب و بازتابی:
- بازتاب (Reflection): گفته‌های گوینده را با کلمات خودتان خلاصه کنید و بازتاب دهید. مثلاً: “پس منظور شما این است که احساس می‌کنید…” یا “به نظر می‌رسد از این بابت ناراحت هستید.” این کار نشان می‌دهد که شما درک کرده‌اید و به گوینده فرصت می‌دهد تا در صورت لزوم، توضیحات بیشتری ارائه دهد.
- پرسیدن سؤالات باز: به جای سؤالاتی که با بله/خیر پاسخ داده می‌شوند، سؤالات باز بپرسید که گوینده را تشویق به توضیح بیشتر کند. مثلاً: “چه احساسی در مورد آن داری؟” یا “چه چیزی باعث شد اینطور فکر کنی؟”
- تأیید کلامی و غیرکلامی: از عباراتی مانند “بله”، “متوجه‌ام” یا “همم” استفاده کنید و با تکان دادن سر، نشان دهید که در حال گوش دادن هستید.
- اجتناب از ارائه راه‌حل فوری: در مرحله گوش دادن، هدف درک است، نه حل مشکل. بسیاری از اوقات، افراد تنها نیاز دارند شنیده شوند.
شنونده فعال در زوج‌درمانی هیجان‌مدار (EFT)
در رویکرد زوج‌درمانی هیجان‌مدار (EFT) که سایت ما بر آن متمرکز است، شنونده فعال بودن سنگ بنای بازسازی پیوندهای عاطفی است. یک زوج‌درمانگر در EFT به زوجین می‌آموزد که چگونه الگوهای منفی ارتباطی خود را (که اغلب شامل عدم گوش دادن فعال است) شناسایی و تغییر دهند. زوجین یاد می‌گیرند که به جای سرزنش یا دفاع، به هیجانات عمیق‌تر یکدیگر گوش دهند و به نیازهای دلبستگی برآورده نشده همسرشان پاسخ دهند. این فرآیند، با تمرکز بر درک و همدلی عمیق، به زوجین کمک می‌کند تا به یکدیگر به عنوان پناهگاه عاطفی نگاه کنند و در نهایت، به جای قطع ارتباط، به ترمیم و تقویت پیوند خود بپردازند. آموزش مهارت‌های گوش دادن فعال توسط یک روانشناس خوب در رویکرد EFT، می‌تواند تغییرات چشمگیری در کیفیت روابط زناشویی ایجاد کند.
