در دههی اخیر، شبکههای اجتماعی به بخش جداییناپذیری از زندگی روزمره تبدیل شدهاند و هیچ زوجی، به ویژه در سالهای نخست ازدواج، نمیتواند از تأثیر دائمی آنها بر سبک زندگی مشترک غافل باشد. اما سوال اساسی این است: این ابزارهای دیجیتال چگونه میتوانند سلامت عاطفی و رضایت زناشویی را تحت تأثیر قرار دهند؟
پاسخ ساده نیست، زیرا شبکههای اجتماعی هم میتواند فرصتی برای رشد ارتباطی و تقویت صمیمیت باشد و هم عاملی برای فاصله عاطفی و تنش. کیفیت استفاده و آگاهی زوجها از این فضا تعیینکنندهی اثرات آن است، نه صرف حضور در شبکهها.
در روانشناسی خانواده، سبک زندگی شامل عادتها، انتخابها و ارزشهای روزمره است که به شکلدهی ساختار روابط کمک میکند. ورود شبکههای اجتماعی، تعاملات روزمره زوجها را به فضای آنلاین منتقل کرده است — از اشتراکگذاری لحظات زندگی تا تبادل پیامهای کوتاه و واکنش به پستهای یکدیگر.
این تغییر سبک زندگی میتواند حس نزدیکی ایجاد کند یا در مقابل، با مقایسه و رقابت، تنش و نارضایتی تولید کند. زوجهایی که مرزهای زمانی و عاطفی مشخصی برای استفاده از شبکهها تعیین میکنند، فرصت رشد و تعامل سازنده دارند؛ در غیر اینصورت، احتمال سوءتفاهم و استرس افزایش مییابد.
یکی از اثرات پنهان شبکههای اجتماعی، مقایسه ناخودآگاه با دیگران است. مشاهدهی تصاویر زیبا، سفرها و زندگی ایدهآل دیگران میتواند احساس ناکافی بودن یا بیاعتمادی در رابطه را افزایش دهد. ذهن انسان تمایل دارد ظاهر زندگی دیگران را با واقعیت رابطه خود مقایسه کند، حتی اگر شرایط واقعی کاملاً متفاوت باشد.
به عنوان مثال، یکی از زوجهایی که در جلسه مشاوره داشتیم، همیشه احساس میکردند که زندگی مشترکشان به اندازه دوستانشان موفق نیست، در حالی که بررسی رفتارهای روزمره نشان داد سطح صمیمیت و همکاری آنها در واقع بالاتر از میانگین بود. آگاهی از این مکانیسم و تمرکز بر ارزشها و موفقیتهای خود، راهکاری کلیدی برای حفظ سلامت عاطفی است.
شبکههای اجتماعی، در صورت استفاده آگاهانه، میتواند به تقویت صمیمیت عاطفی کمک کند. ارسال پیامهای محبتآمیز، اشتراکگذاری لحظات کوچک یا برنامهریزی فعالیتها، حس نزدیکی و تعلق را افزایش میدهد.
با این حال، اگر ارتباط دیجیتال جایگزین گفتوگوی حضوری شود، خطر کاهش کیفیت تعامل واقعی وجود دارد. در یکی از جلسات درمان، زوجی که ساعات زیادی پیامک میدادند و کمتر در زمان واقعی با هم صحبت میکردند، گزارش کردند که حس دوری و بیتوجهی دارند. پس از آموزش مهارتهای گفتگو و تعادل بین تعامل آنلاین و حضوری، رضایت و نزدیکی آنها به شکل محسوسی افزایش یافت.
یکی از مهمترین چالشها در سبک زندگی دیجیتال، حفظ مرزهای شخصی و احترام به حریم خصوصی است. اشتراک بیشازحد مسائل خانوادگی یا خصوصی در شبکهها میتواند باعث تنش و حس کنترلگری شود.
به عنوان نمونه، زوج دیگری که بهطور مداوم جزئیات اختلافات خود را در شبکهها به اشتراک میگذاشتند، دچار سوءتفاهم و انتقاد از سوی خانواده و دوستان شدند. پس از تعیین قوانین مشترک درباره زمان و نوع اشتراکگذاری، آرامش و اعتماد در رابطه بازگشت.
استفاده مداوم از تلفن همراه میتواند منجر به پدیدهی فوبینگ (Phubbing) شود؛ یعنی بیتوجهی به شریک زندگی به دلیل تمرکز بر گوشی. این رفتار، حتی اگر ناخواسته باشد، پیام روانی روشنی دارد: «آنچه در گوشی است از تو مهمتر است.» تکرار این الگو باعث کاهش احساس تعلق و رضایت عاطفی میشود.
در جلسهای دیگر، زوجی که در زمان صرف شام هر دو گوشیهای خود را بررسی میکردند، متوجه شدند که گفتوگوهای صمیمانه به حداقل رسیده است. با ایجاد یک قاعده ساده برای خاموش کردن گوشیها در زمانهای مشخص، تعامل و صمیمیت بهبود یافت.
امروزه زوجها علاوه بر هویت فردی، یک هویت مشترک دیجیتال نیز دارند. انتخاب عکس پروفایل، نحوه تعامل با دیگران و اشتراک محتوا، تصویری از رابطه آنها ارائه میدهد. اگر این تصویر با واقعیت همخوان نباشد، فشار روانی و انتظارات غیرواقعی ایجاد میشود.
آگاهی و هماهنگی در نمایش هویت دیجیتال، یکی از ابزارهای حفظ سلامت عاطفی است.
کلید جلوگیری از آسیبهای شبکههای اجتماعی، گفتوگوی آگاهانه و بازخورد دوطرفه است. زوجها باید درباره میزان حضور در شبکهها، احساسات خود و نیازهای عاطفیشان صادقانه صحبت کنند. این گفتوگو باعث کاهش سوءتفاهم، افزایش اعتماد و تقویت مهارتهای ارتباطی میشود.
زوجدرمانگران توصیه میکنند که تصمیمگیری مشترک برای استفاده از فضای دیجیتال، پایهای برای سبک زندگی سالم و پایدار باشد.
شبکههای اجتماعی بخش جداییناپذیر زندگی مدرن هستند و حذف کامل آنها نه ممکن است و نه ضروری. اما نحوهی استفاده از آنها تفاوت میان یک رابطه پویا و یک ارتباط آسیبپذیر را تعیین میکند. زوجهایی که با آگاهی، احترام و گفتوگوی صادقانه سبک زندگی دیجیتال خود را مدیریت میکنند، هم از مزایای شبکهها بهره میبرند و هم سلامت عاطفی خود را حفظ میکنند. در نهایت، حضور آگاهانه در فضای مجازی نه تهدید، بلکه فرصتی برای رشد فردی و رابطهای است — اگر هوشمندانه مدیریت شود.
بهعنوان یک روانشناس و متخصص زوجدرمانی، من اکرم حجتی به بهبود روابط عاطفی و ارتقای کیفیت زندگی افراد و زوجها متعهد هستم. با ترکیب دانش روانشناسی و مهارتهای ارتباطی، به افراد کمک میکنم تا چالشهای خود را بهتر مدیریت کنند و به یک زندگی متعادلتر دست یابند.
تمرکز اصلی من در جلسات درمانی، ایجاد روابط امن و پایدار و آموزش مهارتهایی است که تغییرات مثبت و مؤثر را در زندگی افراد به همراه داشته باشد.
